شیمی تنها علمی است که علاوه بر این‌که همه 115 عنصر طبیعت را همراه نام خود دارد، با تسلط بر جهان بر تمام کائنات حکمرانی می‌کند، چون اگر لحظه‌ای فعالیت‌های این حکمران جبری طبیعت از کائنات حذف شود، حیات دیگر مفهومی نخواهد داشت، بلافاصله همه چیز متوقف خواهد شد؛ دیگر نوری از خورشید ساطع نخواهد شد، سوخت و سازی در بدن جانوران و گیاهان انجام نخواهد شد، هیچ تولیدی و فعالیت اقتصادی رخ نخواهد داد و... اهمیت و فرآیندهای این علم و فعالیت‌های عمده آن درصنایع مختلف باعث شد گفت‌وگویی با دکتر نادر شکوفی عضو هیات علمی پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران داشته باشیم تا بیشتر پیرامون این علم و جذابیت‌های آن به بحث بپردازیم.

شیمی چه کاربردهایی می تواند در زندگی روزمره هر فردی داشته باشد؟

شیمی در همه زمینه ها می تواند کاربرد داشته باشد. از همه وسایل دور و اطرافمان مانند مواد غذایی، شیمیایی، پوشیدنی، دارویی و ترکیبات آن مانند عطرها و رنگ ها یا تجهیزات عمومی که استفاده می کنیم همه مرتبط با علم شیمی است. شاید بتوان گفت اگر علم شیمی را بگیریم مانند این است که در خلأ معلق هستیم. در واقع علم شیمی را نمی توان به عنوان یکی از علوم پایه از سایر علوم جدا و اظهار کنیم که این علم بیش از سایر علوم مهم تر است؛ زیرا امروزه همگرایی عجیبی بین علوم وجود دارد.

علم شیمی در چه حوزه هایی ملموس تر است؟

شیمی از یک سو با زیست شناسی، مواد فیزیک و زمین شناسی و از سوی دیگر با سایر حوزه های مختلف مانند پزشکی، دارو یا صنایع گوناگون همچون نفت، پتروشیمی، صنایع معدنی و شیمیایی ارتباط تنگاتنگی دارد، به همین دلیل در اغلب رشته های تحصیلی صنایع مختلف، گرایش علم شیمی وجود دارد. علاوه بر اینها می تواند در صنایع پزشکی و دارویی نیز کاربرد داشته باشد، به عنوان مثال امروزه از آلیاژها و ترکیبات شیمیایی در دندانپزشکی برای پر کردن دندان استفاده می شود.

علم شیمی به چند زیر شاخه تقسیم بندی می شود؟

در تقسیم بندی آکادمیک، علم شیمی به آلی، معدنی، تجزیه و شیمی فیزیک تقسیم بندی می شود؛ شیمی آلی به ترکیبات و مواد آلی، شیمی معدنی به ترکیبات معدنی و فلزات، شیمی تجزیه به آنالیز مواد و شیمی فیزیک هم به بررسی فرآیندهای شیمی و فیزیکی می پردازد. رشته هایی مانند شیمی نانو یا شیمی کاربردی هم جزو زیرشاخه های شیمی محسوب می شود.

شیمی محض و کاربردی چه تفاوت هایی با هم دارند. بیشتر دانشجویان علاقه مند به رشته محض هستند یا کاربردی؟

معمولا این تقسیم بندی در دوره کارشناسی مطرح است؛ در فوق لیسانس گرایش محض چهار شاخه شیمی آلی، معدنی، تجزیه و فیزیک و گرایش کاربردی هم میان دو رشته شیمی و مهندسی شیمی است. در سطوح کارشناسی شیمی محض، بیشتر به جنبه های تحقیقاتی و علمی قضیه یا ساینس می پردازد. شیمی کاربردی نیز ضمن بررسی جنبه های تحقیقاتی، مهندسی شیمی و حرکت کاربردی کردن دانش علم شیمی را پردازش می کند. به عنوان مثال برای این که یک کارخانه رنگ راه اندازی شود لازم است دانش و اطلاعات در رابطه با سنتز و تهیه مواد رنگی کاربردی و بررسی شود که آیا می تواند در مقیاس بیشتری تولید شود؟ چگونه می توان آن محصول را وارد بازار کرد؟ آیا پارامترهای صنعتی و تجاری این مساله می تواند دخیل باشد و کاربرد این علم را به جامعه یا صنعت داشته باشد؟

اما در مقاطع و سطوح بالاتر این تقسیم بندی (تفکیک) کمرنگ تر می شود. زیرا مرز شیمی محض و کاربردی بر یکدیگر نزدیک می شود.

یک دانشمند شیمی وقتی از خواب بر می خیزد تا زمانی که به خواب فرو می رود، چه کارهایی انجام می دهد؟

علم، ماهیتش به گونه است که اگر شما انگیزه و علاقه واقعی نداشته باشید، انجام آن کار شاید برای شما سخت باشد اما وقتی این انگیزه و علاقه وجود داشته باشد نه تنها انجام کارها سخت و دشوار نیست بلکه بسیار شیرین و لذتبخش هم است و مشتاق خواهید شد به دنبال آن کار بروید و سعی کنید از نظر علمی و کاربردی این کار را افزایش دهید و ایده تان را وارد جامعه کنید.

خیلی وقت ها این انگیزه زندگی معمولی ما شیمیدان ها را هم تحت تاثیر قرار می دهد. شاید یک کارمند عادی پس از سپری کردن ساعت کاری اش با خاطری آسوده به سایر کارهای زندگی اش رسیدگی کند؛ اما واقعیت این است که برای ما تعطیلی مفهومی ندارد. گاهی تا پاسی از شب هم ذهنمان درگیر کارهای علمی است. انجام دادن کارهای علمی نه تنها خسته کننده نیست بلکه گاهی به علت شیرینی و جذابیت این علم حتی متوجه گذشت زمان هم نمی شویم، حتی برخی اوقات هم وقت کم می آوریم.

علم شیمی از چه جذابیتی برخوردار است؟

یکی از مهم ترین جذابیت های علم شیمی این است که یک شیمیدان مدام با پدیده های جدیدی سروکار دارد و دائم فعالیت پژوهشی می کند که کارهای جدیدتری را انجام دهد.دومین جذابیتی هم که من سعی کرده ام آن را طی این چند سال دنبال کنم، انجام فعالیت های علمی و تعمیم کاربرد آن به بخش صنعت و جامعه است. صرفا فعالیت های علمی زمانی در جهان ارزشمند است که این فعالیت ها بتواند در جامعه هم کاربرد داشته باشد. وقتی ایده یک دانشمند شیمی در جامعه کاربرد پیدا می کند احساس لذتبخشی در او به وجود می آید که برای جامعه خودش مفید است و این احساس باعث ترغیب او برای انجام سایر فعالیت های پژوهشی می شود.

ساده ترین فرمول شیمیایی که در اطراف ماست، چیست؟

ساده ترین فرمول شیمیایی که همه به نوعی شاهد آن هستند اکسید شدن (مثلا زنگ زدن یک فلز بر اثر واکنش با اکسیژن) یا نمک طعام است؛ نمک از دو ترکیب ساده سود یا پتاس (Naoh) با اسید کلریک (Hcl) به وجود می آید. برای درست کردن یک ماده شیمیایی باید اندازه ترکیب ها دقت شود زیرا با مخلوط کردن چند ماده به ترکیب شیمیایی مورد نظرمان نمی رسیم. غذایی که ما می خوریم نیز یک واکنش زیستی، بیولوژی و شیمی است.

برخلاف این واکنش، فرآیند ترکیب نیز در سیستم بدن رخ می دهد مثلا هموگلوبین که یک ترکیب شیمیایی است وقتی خون اکسیژن را از ریه می گیرد به یک ترکیب شیمیایی جدید تبدیل می شود. این اکسیژن جذب شده بار دیگر در درون سلول ها تجزیه شده و اکسیژن را آزاد می کند.

بوراکس - سدیم بورات ̨̨̨ سدیم تترا بورات یا دی سدیم تترا بورات - ترکیب بورونی مهم بوریک اسید ̨ ترکیبی معدنی و یک نمک بوریک اسید است.

 کوتاه از بوراکس:

بوراکس پودری ̨ سفید رنگ و متشکل از کریستالهای نرم بیرنگ است که به راحتی در آب حل میشود. این ترکیب دارای کاربردهای گوناگون وسیعی بوده و ماده متشکله بسیاری شوینده ها̨ مواد آرایشی و لعابها میباشد. بوراکس همچنین در بیوشیمی برای ساختن محلولهای بافری ̨ به عنوان ماده ی تاخیر اندازآتش ̨ ترکیب ضد قارچ برای فایبرگلاسها̨ به عنوان فلاکس در متالوژی ̨ حفاظهای جاذب نوترون برای منابع رادیواکتیو ̨ ماده ی شالوده در پخت و پز و به عنوان ماده اولیه برای ترکیبات بورون دیگر به کار میرود.

در استخراج صنعتی معدن طلا "روش بوراکس" گاهی اوقات به عنوان جایگزین بجای جیوه سمی در پروسه ی استخراج طلا به کار میرود.

منبع اصطلاح بوراکس :

اصطلاح بوراکس به تعدادی مواد معدنی مربوط و وابسته یا ترکیبات شیمیایی که در محتوی آب کریستاله متفاوت اند داده میشود ولی معمولا به دکاهیدرات(ده هیدراته)ها اطلاق میشود .بوراکس تجاری معمولا بصورت جزئی دهیدراته است.

واژه ی بوراکس از (بورق) عربی به معنای سفید ̨ چیزی که در اصل از واژه ی پهلوی (بورک) گرفته شده  که ممکن است پتاسیم نیترات یا فلاکس دیگری باشد که اکنون به نام بوره شناخته میشود.نام دیگر بوراکس نتکار(بوره طبیعی) که یک واژه ی سانسکریتیست میباشد .

بوراکس برای اولین بار در بسترهای خشک دریاچه در تبت کشف شد و از مسیر ابریشم وارد کشور عربستان شد.

 کشف بوراکس:

بوراکس نخستین بار در اواخر قرن 19 میلادی زمانی که کمپانی" بوراکس ساحل اقیانوس آرام "متعلق به فرانسیس مارون اسمیث (فرانسیس بوراکس اسمیت -سلطان بوراکس-) شروع به داد و ستد و عمومی کردن کاربردهای وسیع و گوناگون بوراکس در زیر نام تجاری: (20 Mule Team Borax) کرد, نام گذاری شده بود. این نامگذاری برای روشی بود که توسط آن بوراکس بشکل اصلی خود به خارج از کالیفرنیا و صحراهای ناوادا در مقادیر زیاد  به منظور ارزان کردن و در دسترس عموم گذاشتن آن انتقال داده میشد.

کاربردها:

    محصولات خانگی:

بوراکس اکنون در محصولات متنوع لباسشویی و تمیز کننده خانگی ̨شامل تقویت کننده ترکیبات لباسشویی با  برند "20 Mule Team borax" و مایع دستشویی تقویت شده بوراکسو بکار میرود.

بر خلاف نامش "بوراتیم" سفید کننده ی لباسشویی دارای بوراکس یا دیگر ترکیبات بورون نمیباشد. بوراکس همچنین در برخی فرمولهای سفید کننده ی دندان وجود دارد. همچنین یک جزء فعال در مورچه کشها میباشد.1-بافر:

سدیم بورات در آزمایشگاههای شیمیایی و بیوشیمیایی برای ساختن بافرها به کار میروند.برای مثال : به منظور ژل الکتروفورز DNA , مانند بافر TBE یا بافر جدیدتر SB یا BBS( محلول نمکی بورات) در روشهای پوششی به کار میرود.

بافرهای بورات (معمولا در PH=8) همچنین به عنوان محلول تعادل در واکنشهای پیوندی متقاطع با پایه ی دی متیل پیملی مدیت( DMP) به کار میروند.بوراکس به عنوان یک منبع از بورات برای استفاده از خاصیت هم کمپلکس کنندگی کبالت با دیگر عوامل در آب برای تشکیل کمپلکسهای یونی با مواد گوناگون به کار میرود. بورات و یک بستر مناسب پلیمر برای رنگ سنجی متفاوت هموگلوبین غیرگلیکوسیلات از هموگلوبین گلیکوسیلاتی به کار میروند.چیزی که شاخصی از قند خون بالای طولانی مدت در انواع بیماریهای دیابتی است.

2-به عنوان یک عامل نرم کننده آب:

بوراکس به تنهایی قرابت نزدیکی با کاتیونهای سختی آب ندارد.گرچه به منظور فوق استفاده میشده است.        

تعادل شیمیایی آن برای نرم کردن آب در زیر آمده است:

Ca²⁺ _(aq) + Na₂B₄O_{7 (aq)} → CaB₄O_{7 (s)}↓ + 2 Na⁺ _(aq)

Mg²⁺ _(aq) + Na₂B₄O_{7 (aq)} → MgB₄O_{7 (s)}↓ + 2 Na⁺ _(aq)

یونهای سدیم ایجاد شده منجر به سختی آب نمیشوند.این روش برای از بین بردن سختی موقت و دائمی آب به کار میروند

3- فلاکس:

مخلوطی از بوراکس و آمونیوم کلرید به عنوان فلاکس در جوشکاری آهن و فولاد به کار میرود که نقطه ذوب اکسید آهن ناخواسته را پایین میآورد و اجازه میدهد تا به صورت مذاب خارج شود. بوراکس همچنین به صورت مخلوط با آب به عنوان گداز(گداز) در لحیم کاری فلزات جواهرات مانند طلا و نقره به کار میرود.به لحیم ذوب شده اجازه میدهد تا بصورت هموار و صاف در درز جریان یابد.

بوراکس همچنین یک فلاکس خوب برای "پیش - حلبی پوشاندن " تنگستن با روی است  که به جهت نرم و لحیم پذیر کردن تنگستن انجام میشود.

    استخراج معادن در اندازه کوچک:

بوراکس  جایگزین جیوه به عنوان روش ترجیهی برای استخراج طلا در تسهیلات معدنی در معدن کاری انداره های کوچک است.

روش به نام روش بوراکس نامیده میشود و در فیلیپین استفاده میشود.

یک پلیمر لاستیک مانند گاهی به اسم flubber, gluep,or glurch میتواند توسط پیوند متقاطع پلی وینیل استات با بوراکس ساخته شود. ساختن چسبهای بر پایه ی پلی وینیل استات مانند چسب Elmer’s Glue و بوراکس یک آزمایش ابتدایی معمول آموزشی است.

    افزودنی خوراکی:

بوراکس با شماره E285 به عنوان یک افزودنی غذایی در برخی کشورها استفاده میشود ولی در آمریکا قدغن شده است.در نتیجه غذاهای مشخص مانند خاویار که برای فروش در آمریکا تولید میشوند دارای سطوح بالاتر نمک برای کمک به نگهداری آنها میباشند.

استفاده ی بوراکس به عنوان در صنایع غذایی به منظور ایجاد یک بافت لاستیک مانند به غذاست یا به عنوان نگهدارنده میباشد. در پخت و پز شرقی به طور عمده برای برای خصوصیات قوام دادنی آن میباشد.

در آسیا بوراکس به برخی غذاهای چینی اضافه میشده است . در اندونزی یک افزودنی غیر مجاز معمول به غذاهایی مانند ماکارونی و برنج بخارپز میباشد. هیئت رییسه حمایت از خریداران در کشورها در باره ی خطر ابتلا به سرطان کبد با استفاده زیاد از این ترکیب پس از یک دوره ی 5-10 ساله هشدار داد.

         دیگر مصارف:

    ·         جرء ترکیبی در لعابهای مینایی
    ·         جزء ترکیبی شیشه و سفال و سرامیک
    ·         بوراکس میتواند به عنوان افزاینده در روکشهای سرامیک و لعابها به کار رود برای بهبود مقاومت در برابر آب و ایجاد پوشش سازگار با محیط زیست
    ·         تاخیر انداز آتش
    ·         ترکیب ضد قارچ برای عایق کردن فایبر گلاس و سلولز
    ·         محلول 10%  برای پشم محافظ در برابر بید
    ·         ماده اصلی برای سدیم پربورات مونوهیدرات که در مواد شوینده به کار میرود و نیز برای بوریک اسید و دیگر بوراتها
    ·         جزء  چسبناک کننده در  چسبهای بر پایه کازئین, نشاسته و دکسترین
    ·         مسمومیت زدایی فلوراید
    ·         مرهمی برای برفک در سم اسبها
    ·         استفاده در جوهر روان نویسها با حل کردن لاک مخصوص در بوراکس گرم شده
    ·         ماده تیمار پوست مار
    ·         ماده تیمار برای تخم ماهی قزل آلا برای استفاده در ورزش ماهی گیری قزل آلا
    ·        بافر در  استخرهای  شنا برای کنترل PH
    ·         جاذب نوترون مورد استفاده در رآکتورهای هسته ای و حوضچه های سوخت کم زور و برای کنترل فعالیت و خاموش کردن یک واکنش زنجیره ای هسته ای
    ·         به عنوان کود میکرونوترینت برای بهبود حاصلخیزی خاکهای بدون بورون
    ·         برای رنگ دادن به آتش با یک ته رنگ سبز
    ·         به طور سنتی برای پوشاندن گوشتهای خشک شده مانند گوشت ران برای محافظت از آنها از باد کردن در طول ذخیره سازی بیشتر استفاده می شود.
    ·         در برخی مکملهای ویتامین تجاری  وجود دارد.
    ·         سد کردن سوراخهای مانع رادیاتور ماشین و موتور   
    ·         ترکیبی مهم در لعاب
        استفاده شده توسط  آهنگران مدرن در روش آهنگری کوره و چکش

آمونیاک ، مهمترین ترکیب هیدروژنه ازت بوده ، در طبیعت از تجزیه مواد آلی ازت دار حاصل می‌گردد. این ماده ، گازیست بی‌رنگ با مزه فوق‌العاده تند و زننده که اشک‌آور و خفه‌کننده نیز می‌باشد. گاز آمونیاک از هوا سبک‌تر بوده ، به‌سهولت به مایع تبدیل می‌شود. آمونیاک در آب بسیار محلول است و در منهای 77,7 درجه سانتی‌گراد منجمد و در منهای 33,5 درجه سانتی‌گراد به جوش می‌آید.

وزن مخصوص محلول اشباع آمونیاک 0,88 گرم بر سانتی‌متر مکعب است.

موارد استفاده

در کارخانجات یخ سازی ، در ساخت کودهایی از قبیل نیترات ، سولفات و فسفات آمونیوم ، تهیه اسید نیتریک ، دارو و مواد منفجره بکار می‌رود.

محلول آمونیاکی که معمولا در تجارت ، خرید و فروش می‌شود، 20 تا 22 درجه سوم (20.7 درصد و تکاتف نسبی آن d=0,92) و یا 28 تا 29 درجه (32.7 درصد آمونیاک) می‌باشد.

روشهای تهیه آمونیاک

آمونیاک را می‌توان اصولا از سه منبع زیر تهیه کرد:

۱- تقطیر زغال سنگ که از آبهای آمونیاکی آن ، ابتدا آمونیاک و سپس سولفات آمونیاک تهیه می‌کنند.

۲- سنتز مستقیم

۳- تهیه سینامالدئید و سیانوزها

منظور از تقطیر زغال سنگ استفاده از گازهای سوختنی و یا کک برای صنایع فلزسازی است که بحث مفصلی را تشکیل می‌دهد و مربوط به این برنامه نیست. لیکن در این جا آن قسمت از عملیات تقطیر که مربوطه به تهیه آمونیاک و سولفات آن است، از نظر تکمیل این مبحث بررسی می‌شود.

زغال سنگ ، دارای 1 تا 1,5 درصد نیتروژن آلی است و در موقعی‌که آب را تقطیر کنیم، قسمتی از این نیتروژن ، بصورت آزاد و قسمت دیگری به حالت آمونیاک و ترکیبات آمونیاکی فرار و غیر فرار از دستگاههای تقطیر خارج می‌شود و در خنک کننده هایی که به همین منظور بعد از قرنهای تقطیر قرار داده‌اند، مخلوط با قطرانهای زغال سنگی جمع آوری می‌گردد. 
نمکهای آمونیاکی که از تقطیر زغال سنگ بدست می‌آیند، بر دو نوعند: نمکهای فرار مانند کربنات آمونیوم CO₃(NH₄)₂ و سولفیدرات SHNH₄ و S(NH₄)₂ که به‌آسانی بوسیله بخار آب برده می‌شوند، نمکهای ثابت و غیر فرار مانند کلرید آمونیوم NH₄Cl و هیپوسولفیتS₂O₃(NH₄)₂ و غیره که بوسیله باز غیر فراری مانند آهک تجزیه می‌گردند.

ضمنا باید متذکر شد، آمونیاکی که از تقطیر یک تن زغال سنگ حاصل می‌شود، طبعا با مقدار ازت موجود در زغال متغیر است و این مقدار بین 1,4 کیلوگرم تا 4,6 کیلوگرم نوسان دارد و به‌ندرت در بعضی از انواع زغال سنگها این مقدار به 7,2 کیلوگرم می‌رسد.

معمولا هرگاه عمل تقطیر زغال سنگ را در مجاورت 2,5 درصد آهک انجام دهند، بهره آمونیاک تا 20 درصد افزایش نشان می‌دهد و به هر صورت ، آمونیاک و کلیه ترکیبات آمونیاکی را که در بالا نام بردیم، می‌توان در دستگاههای خنک کننده از قطرانهایی که همراه آنها می‌باشند، جدا کرد و اصطلاح صنعتی این قبیل محلولهای آمونیاکی را آبهای آمونیاکی می‌نامند که آنها را ابتدا در ستونی تقطیری وارد می‌کنند. سپس تحت تاثیر شیر آهک قرار می‌دهند و در آنجا آمونیاک و املاح فرار آنها بوسیله بخار آب برده می‌شوند، در حالیکه املاح غیر فرار تحت تاثیر شیر آهک ، تجزیه و به آمونیاک تبدیل می‌گردند.

خطرات آتش سوزی و انفجار

آمونیاک ، گازیست قابل اشتعال و حدود اشتعالش 16 تا 25 درصد حجمی گاز آمونیاک در هوا می‌باشد. حضور مواد نفتی و دیگر مواد قابل اشتعال ، خطر حریق را افزایش می‌دهند. محلول غلیظ اکسید نقره از محلول آمونیاک حل شده و تولید فولمینات نقره به فرمول CNOAg می‌نماید که ماده ای شدیداً قابل انفجار است. همچنین گاز آمونیاک در اثر حرارت از 400 درجه به بالا تجزیه شده ، تولید هیدروژن می‌نماید.

خطرات بهداشتی

سبب تحریکات سیستم تنفسی ، ‌پوست و چشم شده و با آسیب رساندن به ریه‌ها در اثر مواجهه با حجم زیاد این گاز می‌تواند سبب مرگ شود. در صورت تماس با آمونیاک مایع ، سوختگی شدید در محل تماس ایجاد می‌گردد. آستانه مجاز مواجهه با آن ، ppm 50 است و جهت کمکهای اولیه ، قسمتهای آلوده سطح بدن را با آب و صابون شسته و چشمها را نیز با آب فراوانی شستشو داد و به پزشک مراجعه نمود. 
در صورتی‌که سیلندر گاز آمونیاک مشتعل شد، نباید شعله آن را خاموش نمود، مگر اینکه قبلاً بتوان جریان گاز را قطع کرد. در حین عملیات اطفاء ، باید سیلندرهای حاوی گاز آمونیاک را با آب خنک نمود. از پودر شیمیایی خشک یا گاز کربنیک یا آب به‌صورت اسپری جهت اطفاء می‌توان استفاده نمود. به هنگام عملیات باید از لباس کاملاً ایمن و سیستم حفاظتی دستگاه تنفس استفاده کرد. 
آمونیاک باید در سیلندرهای استیل نگهداری و توسط تانکرهای مخصوص آن حمل گردد. باید سعی نمود از رسیدن تنشهای فیزیکی و حرارت زیاد به ظروف محتوی آمونیاک جلوگیری شود. انبار و محل نگهداری آن باید مقاوم در برابر حریق بوده و دارای سیستم اعلام و اطفاء اتوماتیک باشد. آمونیاک باید جدا از موادی چون گازهای اکسید کننده ، کلر ، برم ، ید و اسیدها نگهداری شود.

اسیدها - بازها و شناسایی آنها از یکدیگر

اسیدها وبازها دو دسته ی معروف از مواد شیمیایی را تشكیل می دهند كه كنار مواد خنثی خود نمایی میكنند. اسید ها معمولا ترش مزه اند و در ابتدای فرمول شیمیایی آنها  یك یا دو اتم هیدروژن وجود دارد برای مثال سولفوریك اسید H2SO4 . بازها نیز مزه ای تلخ دارند و در انتهای فرمول شیمیایی آنها یك یا چند گروه هیدروكسید OH وجود دارد برای مثال سدیم هیدروكسیدNaOH  و نام دیگر این مواد بازی ، مواد قلیایی است. از اسید های خوراكی می توان سركه ، افشره پرتقال و افشره گوجه فرنگی و حتی نوشابه های گازدار و یا آب باران را نام برد .و از باز ها ی آشنا می توان صابون ،آب دریا ، شیر منیزی ، پاك كننده ها و مایع سفید كننده را نام برد حتی مایع درون پوست پرتقال نیز یك باز به شمار می آید .

 برای شناسایی اسید ها و باز ها روشهای متفاوتی وجود دارد :

روش اول : برخی از بازها و اسید های خوراكی را با توجه به مزه آنها می توان از هم تشخیص داد.

روش دوم:استفاده از شناساگر ( معرف ) ها ، شناساگرها مواد طبیعی یا شیمایی هستند كه با تغییر رنگ خود در محیط اسیدی و در محیط بازی این دو دسته از مواد را از یكدیگر متمایز می سازنند.

شناساگر های طبیعی : در گذشته از عصاره گل یا  میوه گیاهان برای شناسایی اسید ها و بازها از یكدیگر استفاده می كردند.مثلا از عصاره كلم سرخ ، گلبرگ های گل بنفشه ، گلبرگ های گل سرخ  ، كه آنها را روی یك قطعه ای از یك كاغذ كشیده تا قرار گیرد  و با پاشیدن مقداری از اسید یا باز تغییر رنگ ایجاد می شد كه این عامل شناسایی مواد از یكدیگر بود.

شناساگرهای شیمیایی: از شناساگرهای شیمایی می توان لیتموس (تورنسل) ، فنول فتالین و متیل اورانژ(متیل نارنجی) را را نام برد.جدول زیر تغییر رنگ این سه شناساگر را در محیط اسیدی و بازی نشان می دهد.

روش سوم: استفاده از عامل PH ( پی اچ). PH مقیاسی است كه در دمای اتاق گستره ای از صفر تا 14 را در بر می گیرد با این عامل هم اسیدی یا بازی بودن محلول ها و هم میزان اسیدی یا بازی بودن را می توانیم مشخص كنیم. PH در واقع منفی لگاریتم غلظت یون هیدرونیوم است كه توسط دانشمندی به نام سورن پیتر لاریتس سورن سن زیست شیمی دان دانماركی نهاده شد.

PH = - Log[ H₃O⁺]

آب خالص و محلول های خنثی مانند آب نمك ،آب قند دارای PH برابر 7 اند و محلول های اسیدیPH كمتر از 7 و محلول های بازی PH بیشتر از 7 را دارند. در اسیدها هرچه مقدار PH كمتر باشد قدرت اسیدی بیشتر و در بازها هر چه PH بیشتر باشد قدرت بازی بیشتر است.

 PH محلول ها را می توان به كمك كاغذ های PH سنج یا به كمك دستگاه PH سنج دیجیتالیسنجید.

هسته اتم از چه تشكیل شده است؟

هسته اتم از دو نوع ذره كه "پروتون " و "نوترون" نامیده می شوند تشكیل شده است هر دو ذره تقریبا حدود 2000 بار سنگین تر از الكترون هستند درحالی كه "پروتون " بار الكتر یكی مثبت دارد. این بار دارای ارزش عددی معادل بار منفی الكترون است "نوترون " همان طور كه از نامش پیداست خنثی است و به عبارت دیگر دارای بار الكتریكی نمی باشد .

پروتونها و نوترونها "نوكلئون" نیز نامیده می شوند كه به معنای سنگ بنای هسته است . ارزش بار الكتریكی الكترونها و پروتونها "بار بنیادی  "نامیده می شود .

تعدادپرتونهای یك هسته مشخص می كند كه این هسته به كدام عنصر شیمیایی تعلق دارد.مثلا اتمهای هیدروژن یك پرتون ،كربن 6و اتمهای اورانیوم 922پرتون درهسته های خود دارند. تعداد نوترونها دریك عنصر معین می تواند متغیرباشد مثلا هسته های اتم هیدروژن با صفر ،یك یا دو نوترون وجود دارد كه به اصطلاح ایزوتوپ های هیدروژن نامیده می شوند .

اگر یك هسته اتم فرضاَ 6پروتون مثبت داشته باشد 6الكترون منفی به دور آن در گردش خواهند بود به طوری كه آن اتم درمجموع از نظر الكتریكی خنثی می باشد .

اگر در این اتم یك الكترون از دست برود در نتیجه 6پروتون در مقابل 5الكترون وجود خواهد داشت آنگاه گفته می شود كه این اتم دارای بار الكتریكی 1+ مثبت خواهد بود .