ریشه لغوی

سنگ شناسی رسوبی از دو کلمه Sedimentary به معنی رسوبی و Petrology به معنی سنگ شناسی گرفته شده است.

 بقیه در ادامه مطلب...

 ریشه لغوی

واژه دگرگونی ، که از کلمه لاتین Metamorphic به معنای تغییر شکل گرفته شده است، به این اشاره دارد که سنگ اولیه ، شکل اصلی خود را تغییر داده و به شکل جدید در آمده است.

 متن کامل در ادامه مطلب...

ریشه لغوی

سنگهای آذرین ، Igneous rocks نام خود را از واژه Ignis گرفته‌اند که در لاتین به معنای \"آتش\" است.
 

بقیه در ادامه مطلب...

 معدن
عبارت است از محل پیدایش طبیعی یک ماده معدنی (فلزی یا غیرفلزی) که مورد اکتشاف و بهره برداری قرار گرفته است، ومعادل لاتین آن (Mine) میباشد.

تاریخچه
بهره برداری وکشف معادن و ذوب سنگ معدنها و استخراج فلزات از آنها به دوران باستان برمی گردد در مورد مس بعضی از باستان شناسان معتقدند که اولین بار مس در ایران شناخته و مورد استفاده قرار گرفته است. نمونه هایی ازسنگ معدن یافت شده در تل ابلیس در کرمان در حدود ۶۰۰۰ سال قدمت دارند. کهن ترین منطقه ای که آثار ذوب مس در آنجا به دست آمده در سیلک کاشان است. که قدیمی تر از تل ابلیس کرمان است.
مقدمه
سرزمین ما ایران به لحاظ داشتن پوسته ای ناهمگن وتاثیر حوادث مختلف زمین شناسی در شکل گیری آن، از نظر مواد معدنی، سرشار است چرا که تقریبا از تمامی مواد معدنی دنیا برخوردار است.

کانسارهای مهم ایران

کانسارهای مس
ایران به لحاظ مس از پتانسیل معدنی بسیار خوبی برخوردار است.  از مهمترین این کانسارها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
مس سرچشمه:
معدن مس  سرچشمه در ۵۰ کیلومتری جنوب شهرستان رفسنجان واقع شده است.  میزان ذخیره قطعی تا سال ۱۹۷۵ بالغ بر ۴۵۰ میلیون تن با عیار ۱۲/۱ درصد که تا یک میلیارد تن تخمین زده شده است. میزان ۹۲ میلیون تن ذخیره غنی شده با عیار متوسط ۹۹/۱ درصد نیز گزارش شده است. علاوه بر مس، عناصر مولیبدن، طلا ونقره این سیستم قابل ت.وجه است. عیار مولیبدن ۰۳/۰ درصد نقره ۱۰ گرم در تن و طلا ۳/۰ گرم در تن است.
کانسارهای سرب و روی:
در منطقه غرب ایران مرکزی، در حدود ۱۷۰ آثار کانی سازی مربوط به عناصر Pb- Zn- Fe- Ba از دوره کرتاسه تحتانی گزارش شده است که احتمالا همگی از نوع استراتی باند هستند و عبارتند از:
معدن سرب و روی انگوران
معدن سرب و روی انگوران در ۱۱۰ کیلومتری غرب شهرستان زنجام و در حومه ده دندی انگوران قرار دارد. ذخیره نوع توده ای در آهک و دولومیت قرار دارد. ذخیره قطعی این کانسار ۹ میلیون تن و ذخیره احتمالی آن ۱۳ میلیون تن گزارش شده است. عیار روی ۲۵ تا ۳۰ درصد و سرب ۳ تا ۶ درصد است.
معادن سرب و روی ایران کوه- کوشک و… از دیکر معادن مهم این کانسار هستند.
کانسارهای کرومیت
معادن فعال کرومیت در استانهای هرمزگان، کرمان وخراسان واقع شده اند. که بزرگترین آنها معدن کرومیت آسمینون واقع در استان هرمزگان در ۱۶۵ کیلومتری شمالی بندرعباس قرار دارد. و ذخیره قطعی آن ۰۰۰/۵۰۰/۳ و استخراج سالیانه آن ۰۰۰/۳۵تن است.
کانسارهای آهن ایران
کانسارهای آهن کشف شده ایران در استانهای یزد، خراسان، کرمان و استان مرکزی واقع شده اند. میزان ذخیره قطعی این کانسارها ۸/۱ میلیارد تن گزارش شده که بیش از ۹۰ درصد آن از نوع آذرین و اسکارن است.
کانسارهای آهن ناحیه زرند- بافق- ساغند:
مهمترین کانسارهای آهن کشف شده ایران در این ناحیه واقع شده اند. معادن مهم آهن این منطقه عبارتند از: چغارت، سه چاهون، چادرملو، زرند و چاه گز چندمنطقه که مراحل اکتشاف را می گذرانند عبارتند از میشروان، آنومالی شمالی، آنومالی B و ناریگان.

کانسارهای فسفات ایران
کانسارهای فسفات ایران از نظر سنی از جدید به قدیم به صورت زیر است:
• کانسارهای فسفات زون زاگرس (استانهای لرستان- خوزستان- فارس)
• کانسارهای فسفاته در البرز مرکزی و آذربایجان

معادن منگنز و خاک سرخ:
معادن منگنز فعال ایران در استانهای تهران، اصفهان ومرکزی واقع شده اند. میزان ذخیره قعی واحتمالی معادن منگنز فعال حدود ۵/۱ میلیون تن است. کانسارهای آهن ناریگان در یزد و چاه باشه در اصفهان حاوی حدود ۵ درصد منگنز هستند.

دیگرمعادن ایران عبارتند از معادن کائولین وخاک نسوز- معادن فلرسپات، دولومیت و سیلیس معادن فلورین، زرنیخ ومیکا- معادن زئولیت، بوکسیت وتالک، معادن بنتونیت، گل سفید ومنیزیت و… که هر کدام به نوبه خود در صنایع کشور تاثیر بسزایی دارند و گاها محصولات خود را به دلیل نداشتن تکنولوژی کافی به قیمات ناچیز بهخ خارج از کشور صادر می کنند که گاها بعضی از این مواد که به عنوان باطله هستند حاوی عناصر نادر خاک و… مثل استرانسیم، Th هستند که قیمت فوق العاده زیادی دارند.
در سالهای بعد از انقلاب و مخصوصا در یک دهه اخیر، معادن بسیاری کشف و مورد بهره برداری قرار گرفته است و یا با مطالعات زیاد توسعه یافته اند. در ایران شاید بتوان گفت که منابع معدنی بی انتهایی وجود دارد که شاید بتوان گفت فقط یک هزارم آنها کشف شده اند.

۱٫ بیرونیت( Birunite ): سیلیکات کلسیم و کربنات کلسیم آب‌دار

این کانی در سال ۱۹۵۷ میلادی کشف و به افتخار دانشمند ایرانی، ابوریحان بیرونی نام‌گذاری شد تا بزرگ‌داشتی بر پژوهش‌های وی درباره‌ی کانی‌ها و سنگ‌ها باشد.

۲٫ آویسنیت( Avicennite ): اکسید تالیوم و آهن

این کانی در سال ۱۹۵۸ میلادی کشف شد و به افتخار دانشمندایرانی، ابن سینا، نام‌ گذاری شد. ابن سینا نخستین طبقه‌بندی کانی‌ها را در کتاب شفا آورده است.

۳٫ تالمسیت( Talmessite ): آرسنات آب‌دار کلسیم، منیزیم و باریوم)

این کانی را باریان و هرپن در سال ۱۹۶۰ در معدن قدیمی تالمسی در کنار دهی به همین نام در انارک یزد کشف کردند و نام این معدن را بر آن گذاشتند. این کانی ویژگی فاوئورسان دارد و رنگ آن بی‌رنگ تا سبز می‌شود.

۴٫ ایرانیت( Iranite ): کرومات سرب آب‌دار

این کانی را باریان و هرپن در سال ۱۹۶۳ در یکی از معدن‌های قدیمی سه‌برز در شمال غربی انارک کشف کردند و نام ایرانیت را بر آن نهادند. این کانی زرد زعفرانی و دارای جلای شیشه‌ای، در پیرامون نایبندان نیز یافت می‌شود.

۵٫ خونیت( Khuniite ): کرومات سرب، روی و مس

این کانی را ادیب و اتمان در سال ۱۹۷۰ میلادی در معدن قدیمی خونی در شمال انارک کشف کردند. این کانی به کانی ایرانیت شباهت زیادی دارد، اما رنگ زرد آن به قهوه‌ای گرایش دارد.

۶٫ انارکیت( Anarakite ): کلرید بازی روی و مس

این کانی را ادیب و اتمان در سال ۱۹۷۲ در انارک کشف کردند و نام همین بخش را بر این کانی سبز رنگ نهادند.

۷٫ خادمیت( Khademite ): سولفات بازی و آب‌دار آلومینیوم

این کانی را باریان، برتلون و صدرزاده در ساغند یزد کشف کردند و به افتخار نصرالله خادم، ریاست آن زمان سازمان زمین‌شناسی ایران، نام‌گذاری کردند.

طبقه‌بندی کانی‌ها ممکن است برپایه‌ی چگونگی شکل‌گیری آن‌ها انجام شود. بر این اساس، آن‌ها را به کانی‌های ماگمایی، رسوبی و دگرگونی طبقه‌بندی می‌کنند. روش دیگر برای طبقه‌بندی کانی‌ها، توجه به ترکیب شیمیایی آن‌هاست که در این‌جا مورد توجه است.

۱٫ سلیکات‌ها: از ترکیب شدن سیلیسوم، اکسیژن و یک یا چند فلز به دست می‌آیند. به دو دسته‌ی سیلیکات‌های تیره(دارای آهن و منیزیم) و سیلیکات‌های روشن(بدون آهن و منیزیم) تقسیم می‌شود.

۲٫ سولفات‌ها: از ترکیب شدن اکسیژن، گوگرد و یک یا چند فلز به دست می‌آیند. حدود ۱۵۰ کانی از این گونه وجود دارد که انیدریت، ژیپس، باریت و آلونیت از آن‌ها هستند.

۳٫ کربنات‌ها: از حل شدن دی‌اکسیدکربن در آب باران، اسیدکربنیک به دست می‌آید و این اسد یون بی‌کربنات را به وجود می‌آیورد. از ترکیب شدن این یون با یون‌ها مثبت فلزی، . کلسیت، دولومیت، منیزیت، سیدریت، اسمیت‌ سونیت، سروزیت و مالاکیت از آن‌ها هستند.

۴٫ فسفات‌ها: از ترکیب شدن فسفر، اکسیژن و یک یا چند فلز به دست می‌آیند. آپاتیت و فیروزه نمونه‌هایی از این دسته هستند.

۵٫ هالیدها: ترکیب‌های گوناگونی از هالوژن‌ها، یعنی کلر، فلئور، برم و ید با یک فلز هستند. هالیت، سیلویت و فلئوریت از این دسته‌اند.

۶٫ سولفیدها: ترکیبی از گوگرد با یک فلز هستند. گالن، پیریت، اسفالریت وکالکوسیت از آن‌ها هستند.

۷٫ اکسیدها: از ترکیب شدن اکسیژن با یک فلز به دست می‌آیند. یخ، هماتیت، مانیتیت، لیمونیت و کورندوم از این دسته‌اند.

۸٫ عنصرها: از بین همه‌ی عنصرهایی که در زیمن پیدا می‌شود، فقط حدود ۲۰ عنصر به صورت خالص می‌تواند سازنده ی کانی باشند. طلا، نقره، مس، کربن و گوگرد از این دسته‌اند.

 باد هوای در حال حرکت است. باد به وسیله گرمای غیر یکنواخت که سطح کره زمین که حاصل عملکرد خورشید است، بوجود می‌آید. از آنجائیکه سطح زمین از سازنده‌های خشکی و آبی قنوعی تشکیل شده‌اند، اشعه خورشید را بطور غیریکنواخت جذب می‌کند. وقتی خورشید در طول روز می‌تابد، هوای روی سرزمین‌های خشکی سریعتر از هوای روی سرزمین‌های آبی گرم می‌شود. هوای گرم روی خشکی ضبط شده و بالا می‌رود و هوای خنک تر و سنگین تر روی آب جای آنرا می‌گیرد که این فرآیند بادهای محلی را می‌سازد. در شب، از آنجا که هوا روی خشکی سریعتر از هوای روی آب خنک می‌شود، جهت باد برعکس می‌شود.
به همین طریق بادهای بزرگ جوی که زمین را دور می‌زنند به علت اینکه هوای سطحی نزدیک استوا در اثر گرمای خورشید بیشتر از هوای قطب شمال و جنوب گرم شده، بوجود می‌آیند. از آنجا که باد تا زمانیکه خورشید به زمین می‌تابد، بطور پیوسته تولید خواهد شد، آنرا منبع انرژی تجدید شونده می‌نامند. امروزه، انرژی بادی عمدتاً برای تولید برق بکار برده می‌شود.

در طی تاریخ، انسانها باد را به شیوه‌های مختلف به کار بردند. بیش از پنج هزار سال پیش، مصریان باستان از نیروی باد برای راندن کشتی‌های خودروی رود نیل استفاده کردند. بعد از آن، انسان آسیاب بادی را برای آسیاب کردن بذر خود ساخت. جدیدترین آسیاب بادی متعلق به ایران است. این آسیاب شبیه به پاروهای بسیار بزرگ بوده.

قرن‌ها بعد، مردم هلند طرح پایه آسیاب بادی را بهبود دادند. آنها تیغه‌های پروانه مانند ساخته شده از پره‌های نو به آسیاب بادی اضافه کردند و روشی برای تغییر جهت آن مطابق با جهت باد ابداع کردند. آسیاب‌های بادی به هلندی‌ها کمک کردند که در قرن ۱۷ صنعتی ترین کشور جهان باشند.

برخی از کشورها آسیاب‌های بادی را برای آسیاب گندم و ذرت، پمپ کردن آب و قطع درختان به کار می‌بردند. در سال ۱۹۲۰ در کشورهای توسعه یافته از آسیابهای کوچک برای تولید برق روستایی بدون خدمات برق به کار بردند. در سال ۱۹۳۰زمانیکه خطوط نیرو شروع به انتقال برق از نواحی روستایی کرد، آسیابهای محلی کمتر و کمتر شدند، اگرچه در حال حاضر نیز می‌توان آنها را دید.

ذخایر نفت در سال ۱۹۷۰ تصویر انرژی را برای کشورهای جهان عوض کرد. این امر محیطی بازتر برای منابع جایگزین انرژی خلق کرد و راه را برای ورود مجدد آسیاب‌های بادی به چشم انداز آمریکایی در تولید برق هموار کرد.

متن کامل در ادامه مطلب

خاك، بيشتر خشكي روي زمين را مي پوشاند. خاك از مواد معدني (سنگ،‌ لای و لجن و شن و ماسه)، هوا، آب و مواد آلي (گياهي و جانوري) تشكيل شده است.

انواع خاك: انواع بسيار مختلفي از خاك ها وجود دارد و هر يك مشخصه هاي بي همتايي از نظر رنگ، بافت، ساختمان و محتويات دارند. عمق خاك هم متفاوت است. نوع خاك يك منطقه، نوع گياهاني كه مي توانند در آن رشد كنند را تعيين مي كند. 12 نوع خاك وجود دارد كه عبارتند از: آلفوسولز Alfisols، اريديسولز Aridisols، انتيسولز Entisols، هيستوسولز Histosols، اينسپتيسولز Inceptisols، موليسولز Mollisols، اكسيسولز Oxisols، اسپودوسولز Spodosols، آلتيسولز Ultisols، ژليسولز Gelisols، انديسولز Andisols و ورتيسولز Vertisols.

علمي كه خاك را مطالعه مي كند خاك شناسي ناميده مي شود.

تشكيل خاك: خاك ابتدا به كندي به صورت سنگ تشكيل مي شود و بعد بر اثر فرسايش در نزديكي سطح زمين به صورت ذرات ريز (ماده منشأ) در مي آيد. مواد آلي هم با مواد غير آلي (ذرات سنگ، مواد معدني و آب)  مخلوط مي شوند تا خاك تشكيل شود.

خاك از لايه هاي افقي متمایز و مشخصی تشكيل شده. لايه هاي بالاتر غني از مواد آلي (خاك سطحي و مواد آلي انساني) است و لايه هاي زيرين سنگي (خاک زیر، regolith و سنگ بستر) است.

لايه O: لايه بالايي آلي خاك كه بيشترش از آت و آشغال برگ ها و مواد آلي انساني (مواد آلي تجزيه شده) تشكيل شده.

لايه A: لايه اي به نام خاك سطحي: اين خاك زير لايه O و بالاي لايه E يافت مي شود. در اين لايه كه رنگ تيره دارد، بذرها و دانه ها جوانه مي زنند و ريشه هاي گياهان رشد مي كنند. اين لايه از گياخاك (مواد آلي تجزيه شده) كه با ذرات مواد معدني مخلوط شده تشكيل شده.

لايه E: اين لايه شسته شده (به وسيله باد و باران) رنگ روشن دارد و زير لايه A و بالاي لايه B قرار دارد. اين لايه بيشتر از شن و ماسه و لاي و لجن تشكيل شده و بيشتر مواد معدني و لجنش را به صورت آبي كه از ميان خاك مي چكد (در فرايند شسته شدن) از دست داده است.

لايه B: همچنين خاك زير ناميده مي شود- اين لايه زير لايه E و بالاي لايه C است. اين لايه حاوي لجن و رسوبات مواد معدني (مثل آهن، اكسيد آلومينيوم و كربنات كلسيم) است كه از لايه هاي بالايي به آن رسيده. يعني موقعي كه آب حاوي مواد معدني از خاك بالايي مي چكد.

لايه C: همچنين ريگوليت ناميده مي شود، اين لايه زير لايه B و بالاي لايه R است. اين لايه حاوي سنگ بستر، اندكي تجزيه و حل شده است. ريشه هاي گياه به اين لايه نفوذ نمي كند. مواد آلي خيلي كم در اين لايه يافت مي شود.

لايه R: لايه سنگ بستر كه زير همه لايه هاي ديگر است.

نيروي جاذبه، كششي است كه بين همه اشيا به خاطر جرمشان به وجود مي آيد. جرم يك شيء مقدار ماده آن است. به خاطر نيروي جاذبه، شيئي كه نزديك سیاره زمين است به سوي سطح سياره مي افتد.

بر شيئي كه روي سطح زمين است، به خاطر نیروی جاذبه، يك نيروي روبه پايين به وجود مي آيد. ما نيروي جاذبه را بر بدنمان به صورت وزنمان احساس مي كنيم. همچنين نیروی جاذبه، گازهاي داغي را كه خورشيد را تشكيل مي دهد با هم نگه مي دارد و سيارات نيز به خاطر نيروي جاذبه در مدارهاي اطراف خورشيد باقي مي مانند.

انسان ها براي قرن هاي متمادي درباره نيروي جاذبه دچار سوء تفاهم بودند و آن را درست نمي فهميدند. در قرن چهارم پيش از ميلاد، ارسطو فيلسوف و دانشمند يوناني اين ايده نادرست را تدريس مي كرد كه اشياي سنگين سريع تر از اشياي سبك مي افتند.

مردم اين ايده را تا ابتداي قرن 17 ميلادي قبول داشتند. يعني تا زماني كه گاليله دانشمند ايتاليايي آن را تصحيح كرد. گاليله گفت كه همه اشيا با شتابی یکسان سقوط مي كنند مگر اين كه مقاومت هوا يا برخي نيروهاي ديگر روي آنها اثر بگذارد. شتاب يك شيء ميزان تغيير سرعت آن در واحد زمان است. او گفت يك شيء سنگين و يك شيء سبك كه از ارتفاعي یکسان مي افتند همزمان به زمين مي رسند.

اعضاي مركز علوم اخترفيزيك دانشگاه هاروارد به این نتیجه رسیده اند که طلاي موجود بر روي زمین براثر برخورد دو ستاره نوترونی با يكديگر تشكيل شده است. اثر ثانویه این برخورد همين فلز زرد رنگي است که ما بر روی کره زمین مي بينيم. اين كشف شايد به بحثي 20،30 ساله درباره اين كه طلا و عناصر مشابه آن يعني سنگین ترین عناصر جدول تناوبی چگونه تولید می شوند پايان دهد.

تاكنون دو فرضيه درباره اين كه چگونه طلا بر روي زمين تشكيل شده مطرح شده است. يكي از فرضيات اين است كه اين فلز زردرنگ درنتيجه انفجار ابرنواخترها به وجود آمده است. چراكه ما می دانیم كه انفجار ابرنواخترها بعضي از عناصر دیگر مانند کربن، نیتروژن، اکسیژن، آهن و نیکل را تولید مي كنند. تئوری دیگر این است که آنها درنتيجه برخورد ستاره هاینوترونی با يكديگر به وجود آمده اند.

دانشمندان دانشگاه هاروارد مي گويند براي اولين بار داده هایي واقعی به دست آورده اند كه نشان می دهد شاید همه طلاي جهان از این تصادم هاي نوتروني به وجود آمده باشد.

البته آنها هشدار می دهند که یک نظریه را نمی توان به سادگی به همه عناصر موجود در جدول تناوبي تسري داد.

دانشمندان مي گويند عناصر سنگين جدول تناوبي مانند طلا، پلاتین، اورانیوم و عناصري مانند آنها درنتيجه برخورد ستاره هاي نوتروني ايجاد شده اند. اما بسیاری از عناصر دیگر جدول تناوبی، يعني عناصر سبک تر مانند کربن، نیتروژن، اکسیژن و آهن هنوز هم به خوبی معلوم است كه از انفجار ابرنواخترها به وجود آمده اند. بنابراين به نظر می رسد كه دو سازوكار مختلف در تشکیل عناصر جدول تناوبی نقش داشته اند.

اين نتيجه گيري كه طلا درنتيجه برخورد ستارگان نوتروني با يكديگر به وجود آمده با مطالعه انفجارهای اشعه گاما (GRB) ناشي از يك برخورد در 3.9 میلیارد سال نوری پيش به دست آمد. این انفجارها در ماه گذشته مشاهده شد.

اگر چه پرتوهای گاما به سرعت ناپدید شدند اما نوع روشنایی آنها مانند موقعي نبود كه یک جت با سرعت بالا ذراتي را به محیط اطراف مي كوبد.

به اين ترتيب كه آزاد شدن ذرات ادامه يافت و شعله ناشي از اين برخورد به نوعي رفتار كرد كه گويي از عناصر رادیواکتیو عجیب و غریبي ناشي مي شود. مواد غنی از نوتروني كه از ستارگان نوتروني برخوردي خارج شده می تواند دستخوش تجزيه راديواكتيوي شود و خروجي آن شعله اي است كه به وسيله نور مادون قرمز ايجاد مي شود. اين چيزي است كه گروه تحقيقاتي به طور دقيق مشاهده كرد. درنهایت محققان به اين نتيجه رسيدند که كل طلاي کیهان ممکن است از انفجار اشعه گاما ناشي شده باشد.

آیا به میزان طلای منظومه شمسی و زمین افزوده می شود؟

فرایند (برخورد ستاره نوترونی) در کهکشان راه شیری هنوز هم در 1 در 10،000 تا 100،000 سال به وقوع مي پيوندد. احتمال ندارد که اين مواد به نسل جدیدی از ستاره ها و سیارات ديگري به غير از زمين وارد شوند و به طوركلي ميزان طلا در منظومه شمسی ما تثبيت شده است.

همين را می توان درباره سیارک هايي كه به زمین برخورد مي كنند نيز گفت.

بدنه این سیارک ها احتمالاً همان کسري از طلا را دارند که زمین دارد. به طوری که آنها از نظر داشتن طلا از زمين غني تر نيستند. این درحالي است كه سيارك ها نسبتاً کوچکند و اندازه آنها به صدها متر و یا یک کیلومتر بالغ مي شود. بنابراين طلاي موجود در آنها در مقايسه با طلاي كل زمين زياد نيست. بنابراین چنين نيست كه برخورد سیارک ها با زمین بتواند یک منبع اضافی از طلا به زمين وارد كند و ميزان اين عنصر به وفور برسد.